De gemeenteraad keurt de “Regionale Onthardingsstrategie voor Zuid-West-Vlaanderen” goed die werd opgesteld door Intercommunale Leiedal

1    Voorgaande beslissingen

-       De Europese Commissie heeft in 2008 het Burgemeestersconvenant en in 2014, als essentiële maatregel van de EU-strategie voor aanpassing aan de klimaatverandering (Europese Commissie, 2013), het "Mayors Adapt"-initiatief in het leven geroepen om lokale overheden te betrekken en te ondersteunen bij de uitvoering van maatregelen met het oog op respectievelijk de beperking van en aanpassing aan klimaatverandering;

-       De EU heeft in oktober 2014 het klimaat- en energiebeleidskader 2030 aangenomen waarin nieuwe klimaat- en energiedoelstellingen zijn vastgesteld

-       De Buitengewone Algemene Vergadering keurde op 10/12/2019 het Beleidsplan 2020-2025 van Leiedal goed waarin als objectief werd opgenomen “De regio ontharden tot op het niveau van het Vlaamse gemiddelde tegen 2040 en daarvoor een regionale onthardingsstrategie ontwikkelen en realiseren.”

-       Gemeente SPIERE-HELKIJN keurde op 18/11/2020 het SECAP goed, waarin ze zich geëngageerd hebben om de komende jaren in te zetten op de ontharding van het publiek domein.

-       Het besluit van het college van burgemeester en schepenen van  07/07/2021 om de "Regionale Onthardingsstrategie voor Zuid-West-Vlaanderen" goed te keuren;

2    Samenvatting

Ondanks het sterk blauw dooraderd karakter is Zuid-West-Vlaanderen veel te hard. Per inwoner ligt hier gemiddeld 301 m²­ verharding, in de rest van Vlaanderen gemiddeld maar 284 m­². Daar moeten we letterlijk mee breken, en dus heeft Leiedal samen met (boven)lokale besturen en het middenveld een ‘Regionale Onthardingsstrategie’ ontwikkeld. Het doel? Onder het Vlaamse gemiddelde duiken tegen 2040.

3    Aanleiding - urgentie

Door de grote verhardingsgraad (regionaal 20,4% tegenover gemiddeld 13,5% in Vlaanderen) heeft water geen tijd om in de bodem te sijpelen en raakt het grondwater niet aangevuld. In droge en warme periodes ontstaat daardoor een watertekort. Bij intense regen leidt de hoge verharding dan weer tot overstromingen. Tijdens hittegolven kan het in verharde omgevingen zoals dorpskernen en stadscentra tot tien graden warmer zijn dan in de open ruimte.

Ontharden is dus de boodschap om onze leefomgeving aan te passen aan de klimaateffecten: we geven het water meer ruimte zodat het kan infiltreren, overtollig water slaan we op in bufferbekkens en we maken plaats voor groen om bij af te koelen. Ontharding leidt zo tot meer biodiversiteit, een aangenamere leefomgeving, bodemherstel, een betere luchtkwaliteit…

4    Context

In het beleidsplan 2020-2025 van Leiedal werd als objectief opgenomen de regio te ontharden tot op het niveau van het Vlaams gemiddelde tegen 2040 en daarvoor een regionale onthardingsstrategie te ontwikkelen en realiseren. Eind 2019 startte Leiedal in het kader van het Strategisch Project ZeroRegio met de opmaak van deze Regionale Onthardingsstrategie. Op 11 december 2020 werd de draft van de Regionale Onthardingsstrategie voor de Raad van Bestuur van Leiedal gepresenteerd. Naast de presentatie op de Raad van Bestuur van Leiedal werd de strategie op heel wat andere fora en in overleggen gepresenteerd en besproken voor verschillende groepen in het najaar van 2020 en het voorjaar van 2021: Vlaanderen, Provincie West-Vlaanderen, Vlinter, IGORO,… Gaandeweg werd de strategie bijgesteld en verfijnd op basis van de aanvullingen, opmerkingen en vragen. Op 25 juni 2021 werd de Regionale Onthardingsstrategie goedgekeurd door de Raad van Bestuur van Leiedal.

De Regionale Onthardingsstrategie is zo het resultaat van GIS-analyses, literatuurstudies, ontwerpend onderzoek, werk- en infosessies, overleggen met verschillende groepen, het klimaatatelier en het participatief onthardingstraject dat in het voorjaar van 2020 werden georganiseerd. Het resultaat van dit traject werd in een studiebundel neergeschreven. De studiebundel kan functioneren als leidraad en inspiratiebron voor ontharding op lokaal en regionaal niveau. Er werd ook een folder opgemaakt met de belangrijkste doelstellingen en strategieën.

De Regionale Onthardingsstrategie is geen bindend maar een verbindend document: tussen sectoren en actoren - tussen doelstellingen en daden - tussen actie en beleid – tussen bedenkers en gebruikers - …. Om de strategie daadkracht te geven en samen tot uitvoering te brengen, wordt deze eind juni voorgelegd aan de 13 gemeentebesturen van de regio Zuid-West-Vlaanderen ter goedkeuring. Zo kunnen we ons als regio scharen achter de doelstellingen omtrent ontharding tegen 2040.

5    Doelstelling

We moeten de manier waarop we met ruimte omgaan drastisch veranderen en onze leefomgeving aanpassen aan de gevolgen van de klimaatverandering. Dit kunnen we slechts realiseren door gelijktijdig in te zetten op volgende 2 sporen:

1.     Zo min mogelijk bijkomende open ruimte aansnijden = de bouwshift

2.     Reeds aangesneden ruimte weer open maken = de ontharding

Voor ontharding werd in het beleidsplan van Leiedal de doelstelling geformuleerd te dalen onder het Vlaams gemiddelde tegen 2040. Met de Regionale Onthardingsstrategie becijferde Leiedal wat we moeten doen om deze doelstelling te realiseren. We zouden zo regionaal 550 ha (of 18 m² per inwoner) moeten ontharden om te kunnen dalen onder het Vlaams gemiddelde (o.b.v. data 2015). Mocht Zuid-West-Vlaanderen sneller verharden dan gemiddeld in Vlaanderen, zullen we een extra tandje bij moeten steken om deze doelstelling waar te kunnen maken.

Vlaanderen mikt met het klimaatpact op een ontharding van 1 m² per inwoner tegen 2030. Aangezien onze verhardingsgraad de tweede hoogste is van Vlaanderen streven we ernaar dit sneller te realiseren, namelijk tegen 2025. Regionaal komt dit neer op een ontharding van ca. 30 ha tegen 2025. Vanaf 2025 hopen we de ontharding te kunnen versnellen door de komende jaren sterk in te zetten op een mentaliteitswijziging d.m.v. sensibilisering, pilootprojecten en proeftuinen.

6    De strategie

Naast het becijferen van de doelstelling werd in de Regionale Onthardingsstrategie onderzocht op welke manier we de doelstelling zouden kunnen realiseren. Om gebiedsdekkend en gestructureerd te kunnen werken, werd de regio Zuid-West-Vlaanderen onderverdeeld in 6 typegebieden. Naast grondige analyses werden voor deze typegebieden verschillende strategieën voor ontharding voorgesteld, gestaafd met goede voorbeelden, ontwerpend onderzoek en mogelijke acties. Deze strategieën kunnen als leidraad en inspiratiebron dienen om onthardingsprojecten op te starten en te realiseren. Het potentieel tot ontharding op regionale schaal werd voor de verschillende typegebieden via GIS-analyses geraamd en in kaart gebracht.

We willen inzetten op volgende strategieën per typegebied:

Publieke wegen:

·          Wegen tot minimaal noodzakelijke verharding versmallen

·          Wegen met geen of weinig adressen knippen

·          Meer bomen en ander groen in de straten voorzien

Kernen:

·          Centrumpleinen met meer ruimte voor water en groen heraanleggen

·          Alternatieve vervoersmiddelen stimuleren en parkeerplaatsen stapsgewijs verminderen

·          Verharding bij (woon)ontwikkelingen beperken

·          Op groendaken, geveltuinen en groene voortuinen inzetten

Woonwijken

·          Voortuinen en achtertuinen ontharden en vergroenen

·          Verkavelingen tot groene wijken transformeren

Zones voor bedrijven en detailhandel

·          Reconversie realiseren en stimuleren met meer ruimte voor water en groen

·          Functies stapelen en delen en de beschikbare ruimte optimaliseren

·          Bestaande (verouderde) sites revitaliseren en transformeren

Publieke voorzieningen

·          Speelplaatsen ontharden en vergroenen

·          Publieke sites als voorbeeldprojecten inzetten

Open ruimte

·          (Landbouw)bedrijfspercelen ontharden en landbouwbodems herstellen

·          Ingekokerde waterlopen en baangrachten openleggen

·          Oevers van waterlopen en baangrachten verzachten en vergroenen

·          Strikte regels bij (nieuwe) zonevreemde functies hanteren

·          Slecht gelegen bedrijven uitdoven

·          Verwaarloosde en leegstaande gebouwen en verhardingen slopen

In de Regionale Onthardingsstrategie werd tot slot ook een actieplan opgenomen. We willen als regio inzetten op volgende actiepunten om de strategie tot uitvoering te brengen:

·          sensibiliseren

·          huidige werking bijstellen

·          bestaande en nieuwe middelen slim inzetten

·          proeftuinen en pilootprojecten opstarten

·          faciliteren en ontzorgen

·          handhaven en monitoren

Beslist,