Type document
Uittreksel document

Navolgend advies met betrekking tot het Provinciaal Beleidsplan Ruimte Antwerpen zoals voorlopig vastgesteld door de  provincieraad Antwerpen dd. 27 oktober 2022 goed te keuren en over te maken aan de deputatie van de provincie Antwerpen: 

1. Aansnijden van woonreservegebieden 

De gemeenteraad maakt bezwaar tegen eventuele ongewenste impact die de inhoud van het beleidskader ‘Levendige kernen’ kan hebben op het woonbeleid dat de gemeente Baarle-Hertog gedwongen is te voeren. In dit beleidskader wordt Baarle-Hertog toebedeeld aan de woningmarkt Turnhout en de kern van Baarle wordt aangeduid als een dorpskern terwijl Zondereigen wordt aangeduid als een kleine dorpskern. 
In het hoofdstuk met betrekking tot de huishoudenstransitie lezen we volgende ontwikkelingsperspectieven voor de dorpskernen: 
De dorpskernen zijn geschikt om de lokale huishoudensgroei op te vangen, maar in verhouding tot hun profiel. 

• Er is ook nog een beperkte opvang van huishoudens mogelijk om levendige kernen te behouden en om te vermijden dat er buiten de dorpskernen bijkomende huishoudens komen. Dit gebeurt door aan kernversterking te doen. Daarbij zal het evenwicht in deze kernen vooral liggen in enerzijds het behouden van de identiteit en anderzijds de mogelijkheden binnen het bestaand ruimtebeslag en binnen de bestemming ‘woongebied’. 

• Indien deze mogelijkheden zijn uitgeput en er een kwantitatieve (aantonen dat woonprogramma niet is opgevangen door stedelijke kerntypes, strategische dorpskernen of dorpskernen met potenties) én kwalitatieve motivatie is, kan het verantwoord zijn om op strategische locaties in de kern nieuwe uitbreidingsmogelijkheden te voorzien. Dit zijn grotere onbebouwde gebieden in woongebied, maar buiten het huidig ruimtebeslag. Aansnijden van woonreservegebied is niet wenselijk.” 

Tegelijk vraagt de provincie Antwerpen aan de gemeentebesturen om 

• het voorgesteld woonprogramma en ontwikkelingsperspectieven in eigen gemeentelijk beleid te implementeren. 

• Een visie uit te werken voor de woonreservegebieden en ruimtelijke uitvoeringsplannen op te starten. 

De gemeente Baarle-Hertog kan er niet mee akkoord gaan dat dit zou betekenen dat er geen gemeentelijk beleid meer gevoerd kan worden in de woonreservegebieden zoals die aanwezig zijn in Baarle-Hertog. Gezien de specifieke omstandigheden is het noodzakelijk dat de gemeente zelf een gemotiveerd en actueel beleid voor deze gebieden kan voeren. 
Voor het woonuitbreidingsgebied Kastelein is hiervoor reeds een specifieke ontwikkeling vooropgesteld.  Deze visie werd reeds verankerd in het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan zoals goedgekeurd door de deputatie op 10 juli 2014 en wordt nog steeds onderschreven. Daarin werd in de gewenste nederzettingsstructuur een woningprogrammatie opgenomen met het oog op een doelmatig aanbodbeleid. Daarin werd het woonuitbreidingsgebied Kastelein aangeduid als prioritaire ruimte voor wonen om het gemeentelijk aanbodbeleid verder uit te rollen richting specifieke woonbehoeften. 
Baarle-Hertog heeft immers specifieke woonbehoeften. De toebedeling tot de regionale woonmarkt Turnhout waarbij voor Baarle-Hertog geen rekening wordt gehouden met de specifieke grens- en enclaveligging volstaat niet als basis om hierover uitspraken te doen. 
In het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan werd reeds gewezen op een aantal specifieke factoren naar aanleiding van de grens- en enclavesituatie van de lokale woonmarkt. Op basis van een combinatie van factoren, uitgaande van de globale gemeenschap Baarle waarbinnen Baarle-Hertog niet doorweegt, over de dure vastgoedmarkt tot de daaruit volgende diverse specifieke migratoire stromen ten nadele van de eigen jonge bevolking, werd aangetoond dat Baarle-Hertog een bijzonder atypische gemeente is. 
Ook recentere cijfers (bron: rijksregister, Provincies.incijfers.be) bevestigen dit: 

• In Baarle-Hertog ging het aantal inwoners met een niet-Belgische huidige nationaliteit van 737 in 1990 naar 1.582 in 2021. 

• In Baarle-Hertog ging het aandeel inwoners met een niet-Belgische herkomst van 43,7% in 1990 naar 71,0% in 2021. Het aandeel personen met een buitenlandse EU-herkomst was in 1990 43,3% en in 2021 65,0%. Het aandeel niet-Belgische niet-EU herkomst ging van 0,4% in 1990 naar 6,0% in 2021. 

• In 2019 bestond de groep van nieuwkomers in de gemeente voor 57% uit 18-34 jarigen. 

De enclavesituatie zorgt voor een enorme druk op de lokale vastgoedmarkt en dit dient mee in acht genomen te worden bij het ruimtelijk woonaanbodbeleid.  Dit betekent bijvoorbeeld dat de eigen jonge doelgroepen met name bereikt kunnen worden indien betaalbare kavels/woningen in eigen beheer uitgegeven kunnen worden aan de welomlijnde doelgroep. 
Daarom wenst de gemeenteraad van Baarle-Hertog uitdrukkelijk te benadrukken dat men niet akkoord kan gaan met de aanduiding als dorpskern indien dit zou betekenen dat er geen woonreservegebied kan aangesneden worden, of met de uitspraak dat aansnijden van woonreservegebied niet wenselijk is in dorpskernen indien dit ongenuanceerd doorvertaald zou worden naar de situatie van Baarle-Hertog. 
De gemeente beroept zich op de vraag van de provincie Antwerpen aan de gemeentebesturen om een visie uit te werken voor de woonreservegebieden en vraagt begrip van de provincie Antwerpen voor de impact van de specifieke grenssituatie in deze materie. 

2. Bedrijvigheid 

De gemeente staat er op, gezien de historiek, de reeds gestelde handelingen uit het verleden en het lopende traject, dat de mogelijkheid tot het realiseren van het bijkomende bedrijventerrein behouden blijft. Het Beleidsplan Ruimte provincie Antwerpen mag het lopende planningsproces voor de opmaak van het RUP ‘herziening Baarle Oost’ niet hypothekeren. 

In het ontwerp beleidskader ‘Verdichten en ontdichten van de ruimte’, op p.45-46 lezen we dat behoud en herstructurering van de bestaande economische ruimte prioritair zijn, maar dat herbestemming van nieuwe ruimte niet volledig uitgesloten wordt.  De gemeente vindt het alvast waardevol dat op die manier de mogelijkheid voor het ontwikkelen van bijkomende ruimte voor bedrijvigheid behouden blijft. 
Hier worden in het ontwerp beleidskader evenwel randvoorwaarden aan gekoppeld, nl. dat herbestemmen van open ruimte naar bedrijvigheid maar kan wanneer: 

• dit een wezenlijke bijdrage levert tot de herstructurering van het bestaande bedrijventerrein of 

• een nieuwe locatie een slecht gelegen ruimtebeslag compenseert, om zo de doelstelling te halen om bijkomend ruimtebeslag in te perken of 

• bijkomende ruimte nodig is om zich conform te stellen naar de energie- en milieuwetgeving. 

Dit betekent dat een grondige oefening aan initiatieven tot herbestemmingen ten grondslag moet liggen. 
De gemeente is echter van mening dat het behoud van de mogelijkheid tot realisatie van bijkomende ruimte voor bedrijvigheid in overeenstemming is met het ontwerp provinciaal beleidsplan. We gaan er vanuit dat deze voorwaarden niet bedoeld zijn om bijkomende economische ruimte die noodzakelijk is om oplossingen te kunnen voorzien op basis van een doordachte visievorming met de betrekking tot herstructurering en ontwikkeling van economische ruimte binnen de gemeente in de weg te staan. 
Het reeds doorlopen traject toont dat de gemeente heel sterk inzet op herstructurering. Het RUP wordt opgemaakt als sluitstuk voor specifieke problematieken inzake ruimte voor bedrijvigheid in Baarle-Hertog. Er is effectief ruimte nodig voor herlokalisatie van specifieke activiteiten die momenteel problematisch dan wel zonevreemd gelegen zijn en niet (langer) verweefbaar zijn in de kern. Het gaat om uitbreidings- en herlokalisatiebehoeften van bestaande bedrijven waaronder economische activiteiten met verweefbaarheidsproblemen. In het bijzonder stippen we de behoefte aan ruimte voor vuurwerkopslag en -handel aan die dermate zwaar op de kern van Baarle-Hertog weegt dat jaarlijks straten afgesloten moeten worden om de overlast enigszins te beheersen. Daarnaast is er ook de noodzaak tot herlokalisatie van de gemeentelijke werkplaatsen waarvoor de huisvesting ontoereikend wordt en waar situering in school- en gemeentehuisomgeving een behoud met uitbreiding in de weg staat. Er wordt dan nog geen rekening gehouden met eventuele behoeften van bedrijven die geen verweefbare plek in de kern kunnen vinden, zoals vooropgesteld wordt in het ontwerp provinciaal beleidsplan ruimte Antwerpen. Verweving in de kern kan immers gestimuleerd maar niet afgedwongen worden. 
Hierdoor kan gemotiveerd worden dat het bijkomend bedrijventerrein in bijzondere mate zal bijdragen aan een herstructurering van economische niet-verweefbare activiteiten, dat hiermee slecht gelegen ruimtebeslag gecompenseerd wordt en dat de herlokalisatie van vuurwerkactiviteiten (uiteraard te bekijken als specifieke ruimtevragers) vooropgesteld wordt om een bijzondere en specifieke hinderproblematiek voor de kern van Baarle-Hertog op te lossen. Enkel hierdoor kan hier voor de toekomst een ruimtelijk kwalitatieve oplossing voorzien worden op een hiervoor geschikte locatie. Er wordt met andere woorden niet onbezonnen overgegaan tot het herbestemmen van de open ruimte in Baarle-Hertog.